Macewa upamiętniająca Abrahama Barutha (1825-1898)
Nabiera dynamiki kwestia upamiętnienia, uporządkowania i oznaczenia cmentarza żydowskiego w Ryczywole. Równolegle z procedurami trwają intensywne prace nad identyfikacją odnalezionych fragmentów macew. Jest to mrówcza, wręcz detektywistyczna praca, której się podjąłem. W tym celu tłumaczone są akta USC z końca XIX. Docelowo ma powstać ogólnodostępna baza aktów urodzenia, zgonów i małżeństw ryczywolskiej gminy żydowskiej. Zadania nie ułatwia czcionka Sütterlin czyli rodzaj pisma gotyckiego stosowany w Niemczech 1934-1941 . Na dzień dzisiejszy udało się zidentyfikować i potwierdzić odnalezienie fragmentów nagrobków następujących osób.
- Hanna Sawady
- Sara Baruth
- Roschen Rohrstock
- Machol Itzig Jena
- Dawid Koln
- Sara Koln
- Paulina Cohn
- Salomon Samoczyn
- Ester Kron
- Artur Polajewer
- Rieke Rosenfeld
- Abraham Spitzer
- Leib Rohrtsock
- Izydor Müller
- Amelie Müller
- Abraham Baruth
- Ester Rohrstock
- Reisel Ruschin
- Simon Hirsch
Najstarsza macewa jest z 1832 r. i widnieje na niej interesująca inskrypcja: „Kobieta, poważana, pani Michla, córka szanowanego pana Icka, błogosławionej pamięci! Zmarła i została pogrzebana”
Analiza setek stron materiału źródłowego przynosi wciąż nowe ustalenia. Z ciekawostek mogę powiedzieć, że kolegą Aleksego Klawka (profesor Jana Pawła II) w Gimnazjum Klasycznym w Rogoźnie był Isidor Spitzer z Ryczywołu (później student medycyny w Berlinie pozbawiony tytułu naukowego w okresie nazizmu) . Wspominana nie tak dawno przez Pana Błażeja Cisowskiego w artykule „Stolpersteine upamiętniają naszych dawnych mieszkańców” (Nasze Oborniki) Sophie Sawady była pedagogiem w nowatorskiej szkole w Berlinie ITA przeznaczonej głuchych żydowskich dzieci. Rodzina Cassel wyemigrowała do USA, gdzie Isidor Cassel otworzył w mieście Columbia (stolica Karoliny Południowej) znaną w fabrykę cygar. O słynnym lekarzu i syjoniście Eliasie Auerbachu już kiedyś pisałem. Warto wspomnieć jeszcze o nauczycielach Samuelu Abramowiczu i Dawidzie Koln.
Korzystając z okazji chciałbym prosić mieszkańców Ryczywołu by przy robieniu porządków na strychach i piwnicach lub podczas prac ziemnych zwracali szczególną uwagę przedmioty, dokumenty wskazujące na powiązania z ludnością żydowską – śladem może być hebrajski lub imiona semickie. Z kilku relacji wynika też, że wykorzystywano macewy jako chodniki, podbudowę dróg lub wzmacniano nimi fundamenty. Każdy sygnał jest cenny dla odtworzenia historii naszej miejscowości, a przypomnę, że w połowie XIX wieku odsetek procentowy wyznawców judaizmu w Ryczywole wynosił jedną trzecią. Wiele obiektów architektonicznych w starej części miejscowości zawdzięcza swe istnienie pierwszym właścicielom, którzy byli pochodzenia żydowskiego. Jeśli możemy naprawić w jakiejś części powojenną dewastację ryczywolskiego kirkutu to jest to jedyna i niepowtarzalna okazja.
Akt urodzenia Isidora Spitzera z 1881 r. – szkolnego kolegi Aleksego Klawka
Fragment nagrobka Estery Rohrstock z domu Sandan (zmarła 15.12.1880 r.)
Jak trudna to praca obrazuje ten przykład – czytelne mamy tylko Si.. i Hi… Po analizie księgi zgonów mamy pełne dane – Simon Hirsch (krawiec) zmarł w wieku 71 lat w dniu 13.01.1932 r.
