70 rocznica powstania państwa Izrael, 75 rocznica wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim oraz zamieszanie w stosunkach polsko – żydowskich zobowiązują mnie jako historyka do wspomnień o czasach gdzie Żydzi, Niemcy i Polacy żyli zgodnie, godnie i sprawiedliwie. Skoro nie potrafimy na górze znaleźć wspólnych płaszczyzn współpracy zostawmy to lokalnym społecznościom. Wieki doświadczeń pokojowej koegzystencji dają nadzieje na lepsze jutro.
Elias Auerbach urodził się w Ryczywole 28 lipca 1882 r. Prawdopodobnie uczęszczał do miejscowej szkoły żydowskiej. Był najmłodszym synem rabina Barucha Menachema Auerbacha. Ojciec przekazał mu znaczną wiedzę z zakresu Starego Testamentu. Elias władał biegle hebrajskim zanim nauczył się niemieckiego. W 1890 r. lub w 1892 r. wyprowadził się do Berlina i kontakt z Ryczywołem się urwał. Rodzina Auerbach była jedną z wielu, która pod koniec XIX wieku opuściła Ryczywół. Z danych demograficznych wynika, że między 1885 a 1905 z Ryczywołu do Niemiec wyjechało 100 osób wyznania mojżeszowego. Z uwagi na osiągnięcia warto jednak prześledzić jego dalsze losy i niewątpliwie trzeba go zaliczyć do panteonu osób wybitnych urodzonych w naszej miejscowości.
Akt Urodzenia Eliasa Auerbacha (APP w Pile, ze zbiorów dr Roberta Zimnego )
W Berlinie po ukończeniu gimnazjum Elias Auerbach podjął studia medyczne. Specjalizował się w neurochirurgii. Aktywnie działał w żydowskich stowarzyszeniach akademickich. Szybko zaangażował się w ruch syjonistyczny -uczestniczył w trzech kongresach syjonistycznych gdzie poznał Theodora Herzla. Krytykował koncepcję osiedlenia Żydów w Ugandzie. Stał na stanowisku, że Żydzi powinni wrócić do Palestyny. Po obronie pracy dyplomowej pracował jako lekarz pierwszego kontaktu w jednej z dzielnic Berlina. Kontynuował pracę naukową – był asystentem w Instytucie Psychologicznym Uniwersytetu Berlińskiego. W 1909 r. wyjechał na rekonesans do Haify gdzie stwierdził, że chce tam zamieszkać, pracować i umrzeć. W tym samym roku ożenił się z Rachel Rosenthal i przeniósł się do Haify. Był pierwszym żydowskim lekarzem miejskim. Warunki pracy były ekstremalne i minęło kilka lata zanim dostosowano infrastrukturę do standardów europejskich. Powołał Żydowski Związek Lekkoatletyczny w Ziemi Św. (wykorzystał wcześniejsze doświadczenia z berlińskiej Bar Kochby). Dzięki wsparciu baronowej Rothschild otworzył w 1911 r. mały szpital oraz uczelnie tzw. Technion (najstarsza izraelska uczelnia). W pamięci pacjentów pozostał obraz doktora Auerbacha, który na wizyty lekarskie dojeżdżał konno. Wspólnie z Rothschildami planował budowę większego szpitala ale wybuch I wojny światowej odsunął projekt prawie o 20 lat. W latach 1914-1918 służył w armii niemieckiej na froncie zachodnim jako lekarz. Podczas wojny nauczył się języka arabskiego, babilońskiego i asyryjskiego, co dało podstawy do dalszych historycznych poszukiwań. Po klęsce Państw Centralnych wrócił do Haify gdzie zmienił specjalność lekarską na ginekologię i położnictwo. W okresie II wojny światowej zaangażował się w lokalną politykę – założył partię Nowa Emigracja, która z sukcesami stratowała w lokalnych wyborach. W 1948 r. spełniło się jego marzenie – państwo Izrael wróciło na mapy świata. Był niewątpliwym ekspertem z dziedziny biblistyki – napisał wiele artykułów i książek. Stosował niekonwencjonalne metody badań naukowych. Odrzucał konserwatywne metody wychowanie religijnego praktykowane w rodzinach ortodoksyjnych Żydów. Do swojej śmierci w 1971 r. był aktywny na wielu polach życia społecznego.
Elias Auerbach w okresie służby wojskowej (Żydzi ze względów religijnych mieli prawo do noszenia brody) http://aerzte.erez-israel.de/auerbach/
Postać Eliasa Auerbacha to kolejny przykład różnorodności kulturowej i religijnej dawnego Ryczywołu. Z pewnością ciekawe byłoby dotarcie do jego autobiografii wydanej w 1969 r. Być może znaleźlibyśmy jakieś informacje o synagodze – została ona otwarta w 1891 r. Ojciec naszego bohatera – Menechem był rabinem lokalnej gminy żydowskiej. Może wreszcie odnajdziemy zdjęcia wnętrza synagogi i rodzin ryczywolskich Żydów ?? Wszystko możliwe. Szalom alejchem !!!!
Na podstawie tłumaczonych materiałów internetowych
